Xe điện của hãng BYD được trưng bày trong thương xá CoCo City Shopping Mall, Thẩm Quyến, ngày 8 tháng 5, 2023. (EEYAUT Waihung/ Wikimedia Commons)
Trong bài phát biểu hàng năm trước nghị viện vào giữa tháng Chín, bà Chủ Tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen cho biết, “Thị trường toàn cầu hiện tràn ngập xe điện rẻ. Và giá của chúng được giữ ở mức thấp giả tạo nhờ các khoản trợ cấp khổng lồ của nhà nước.”
Ủy Ban Châu Âu đã mở một cuộc điều tra vào thứ Tư, 13 tháng 9, về việc có nên áp dụng thuế quan trừng phạt để bảo vệ các nhà sản xuất của Liên Minh Châu Âu trước xe điện (EV) nhập cảng từ Trung Quốc. Những xe này rẻ hơn xe của Âu châu và ủy ban này nghi ngờ rằng chúng đang có lợi thế là được nhà nước trợ cấp.
Ủy Ban có tới 13 tháng để đánh giá xem có nên áp dụng thuế cao hơn mức tiêu chuẩn 10% của EU đối với xe hơi không. Cách đây một thập niên, một cuộc điều tra tương tự của EU về các tấm pin mặt trời của Trung Quốc đã giúp Âu Châu tránh được một cuộc chiến thương mại trong gang tấc.
Cuộc điều tra chống trợ cấp gồm xe điện từ Trung Quốc, kể cả các thương hiệu không phải của Trung Quốc được sản xuất tại đây như Tesla, Renault và BMW. Điều bất thường là nó do chính Ủy Ban Châu Âu đưa ra chứ không phải là khiếu nại của ngành kỹ nghệ này.
Phòng Thương Mại Trung Quốc tại EU cho biết họ rất quan ngại và phản đối việc phát khởi cuộc điều tra và cho rằng lợi thế cạnh tranh của ngành không phải nhờ trợ cấp. Họ kêu gọi EU xem xét xe điện của Trung Quốc một cách khách quan.
Căng thẳng giữa Trung Quốc và EU ngày càng gia tăng, một phần do mối quan hệ chặt chẽ hơn của Bắc Kinh với Moscow sau khi Nga xâm chiếm Ukraine. EU đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, đặc biệt là về nguyên liệu và sản phẩm cần thiết cho việc chuyển đổi xanh.
Các công ty sản xuất xe hơi Âu Châu nhận ra rằng họ đang phải chiến đấu để sản xuất xe điện giá rẻ hơn để xóa bỏ vị trí dẫn đầu của Trung Quốc trong việc phát triển các mẫu xe rẻ tiền.
Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc, từ BYD dẫn đầu thị trường đến các đối thủ nhỏ hơn như Xpeng và Nio, đang tăng cường nỗ lực mở rộng ra nước ngoài khi cạnh tranh ngày càng gay gắt trong nước và tăng trưởng trong nước giảm bớt. Dữ kiện của Hiệp Hội Xe Trung Quốc (CPCA) cho thấy Trung Quốc đã tăng xuất cảng xe hơi 31% trong tháng 8.
Ủy Ban Châu Âu cho biết thị phần xe điện của Trung Quốc bán ở Âu Châu đã tăng lên 8% và có thể đạt 15% vào năm 2025, lưu ý rằng giá thường thấp hơn 20% so với các mẫu xe do EU sản xuất. Các mẫu xe phổ biến của Trung Quốc được xuất cảng sang Âu Châu bao gồm MG của SAIC và Volvo của Geely.
Dòng xe điện rẻ hơn của Trung Quốc nhập cảng ồ ạt đã khiến một số nhà sản xuất ô tô châu Âu phải hành động. Renault đã công bố vào tháng 7 rằng họ đặt mục tiêu cắt giảm 40% chi phí sản xuất cho các mẫu xe điện của mình. Giống như các nhà sản xuất xe điện khác, họ cũng phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ đối thủ Tesla của Mỹ, hãng đã giảm giá nhiều lần trong năm nay ngay cả khi họ phải giảm lợi nhuận.
Nhưng hiệp hội xe hơi VDA của Đức cho biết EU phải tính đến phản ứng dữ dội từ Trung Quốc và nên tập trung vào việc tạo điều kiện cho các nhà sản xuất xe hơi Âu Châu thành công – từ việc giảm giá điện đến giảm các rào cản hành chánh quan liêu. Ngành kỹ nghệ xe hơi của Đức phụ thuộc vào Trung Quốc về phần lớn doanh thu bán hàng và từ lâu đã ủng hộ việc mở cửa thương mại.
Bà Von der Leyen nhấn mạnh tầm quan trọng của xe điện đối với các mục tiêu môi trường đầy tham vọng của EU. Bà nói, “Âu Châu sẵn sàng cạnh tranh. Không phải để chạy đua xuống đáy,” đồng thời lưu ý rằng EU không muốn lặp lại kinh nghiệm của ngành công nghiệp tấm pin mặt trời, trước kia đã bị tàn phá bởi hàng nhập cảng giá rẻ của Trung Quốc.
Theo công ty cố vấn AlixPartners, trợ cấp của nhà nước Trung Quốc cho xe điện và xe hybrid là $57 tỷ mỹ kim từ năm 2016-2022, giúp Trung Quốc trở thành quốc gia sản xuất xe điện lớn nhất thế giới và vượt qua Nhật Bản để trở thành nhà xuất cảng xe hơi lớn nhất trong quý đầu tiên năm nay.
Trung Quốc đã chấm dứt chương trình trợ cấp rộng rãi kéo dài 11 năm cho việc mua xe điện vào năm 2022 nhưng một số chính quyền địa phương vẫn tiếp tục đưa ra viện trợ hoặc giảm thuế để thu hút đầu tư cũng như trợ cấp cho người tiêu thụ.
Cuộc điều tra của EU đang xem xét một loạt các khoản trợ cấp không công bằng, từ giá nguyên liệu thô và pin đến cho vay ưu đãi hoặc cung cấp đất giá rẻ.
Người sáng lập hãng Nio đã cảnh cáo vào tháng Tư rằng các hãng sản xuất xe điện Trung Quốc nên chuẩn bị cho việc các chính phủ nước ngoài sẽ áp đặt chính sách bảo hộ. Ông ước tính công ty của ông và các công ty cùng ngành ở Trung Quốc có lợi thế về chi phí lên tới 20% so với các đối thủ như Tesla nhờ sự kiểm soát của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng và nguyên liệu thô.