Tổng Thống Joe Biden được các quan chức cao cấp cộng sản tiếp đón tại Hà Nội hôm Chủ Nhật, 10 tháng 9, 2023. (Office of the President of the United States)

Sau chuyến công du ngắn hai ngày một đêm tại Hà Nội, từ Chủ Nhật qua thứ Hai, Tổng Thống Joe Biden đã mở rộng hơn nữa mối quan hệ kinh tế giữa Hoa Thịnh Đốn và Hà Nội, nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc của Hoa Kỳ vào Trung Quốc. Trước khi rời Việt Nam, ông đã ký những thỏa thuận liên quan đến thương mại, như mua máy bay Boeing, hợp tác phát triển trí tuệ nhân tạo, và nâng cấp quan hệ giữa hai nước lên mức đối tác chiến lược.

Tuy vậy, trong cuộc họp báo hôm Chủ Nhật khi mới đến Việt Nam từ Hội Nghị Thượng Đỉnh G20 ở Ấn Độ, ông Biden đã cho thấy sự mệt mỏi của một ông lão 80 tuổi, cần nghỉ ngơi sau một ngày du hành và làm việc khá dài. Cuộc họp báo tại Hà Nội đã kết thúc sớm chỉ sau vài câu hỏi, với người phụ tá mở nhạc êm dịu trong phòng để báo cho các ký giả biết cuộc họp đã chấm dứt.

Trước khi rời bục gỗ, ông Joe Biden đã nói thẳng với các phóng viên rằng ông phải đi ngủ. Tuy vậy, ông cũng đã cố gắng trả lời một câu hỏi về việc ông gặp Thủ Tướng Lý Cường tại Ấn Độ. Ông nói rằng “hoàn toàn không có sự đối đầu” giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, chỉ có bảo đảm quyền lưu hành trên không và trên biển được bảo đảm. Câu này gợi ý tình hình tại Biển Đông Việt Nam, nơi Bắc Kinh đang bành trước thế lực.

Trong chuyến thăm tuy ngắn, ông Biden đã ký kết quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với nước Việt Nam nhằm đổi mới “sức mạnh và sự năng động của mối quan hệ Hoa Kỳ-Việt Nam khi cả hai nước cùng hợp tác để đạt được các mục tiêu chung là hòa bình, thịnh vượng và phát triển bền vững.”

Nhân quyền bị CSVN kiểm duyệt

Những phát biểu của ông Biden đã được báo chí trong nước đăng tải, ngoại trừ vấn đề nhân quyền. Tại cuộc họp báo ở Hà Nội hôm Chủ Nhật, Tổng Thống Joe Biden nói sau khi hai phía đồng ý nâng cấp quan hệ lên mức cao nhất Đối Tác Chiến Lược Toàn Diện, “Tôi cũng đã nêu lên tầm quan trọng của việc tôn trọng nhân quyền là ưu tiên hàng đầu của chính phủ của tôi và của người dân Hoa Kỳ. Và chúng tôi sẽ tiếp tục đối thoại thẳng thắn về vấn đề đó.”

Trong các bản tin của truyền thông cộng sản Việt Nam, lời của ông Biden về vấn đề nhân quyền bị chuyển thành “Tôi cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền con người.”

Ngay trước chuyến công du Việt Nam của Tổng Thống Mỹ, nhiều tổ chức của người Việt trong và ngoài nước, cũng như các tổ chức theo dõi nhân quyền trên thế giới gửi thư ngỏ đến Tổng thống Joe Biden đề nghị ông này thúc ép đảng và chính phủ Việt Nam tôn trọng nhân quyền, ngưng biện pháp đán áp ngày càng mạnh tay đối với những tiếng nói bất đồng chính kiến, những người lên tiếng cho nhân quyền trong nước.

Ngoài đề tài nhân quyền, Tổng Thống Biden đã nhấn mạnh rằng mối quan hệ mới được nâng cao với Việt Nam không nhằm mục đích cô lập Trung Quốc. Ông nói, “Không phải để cô lập Trung Quốc, mà để bảo đảm các quy tắc đi lại – mọi thứ từ không phận và không gian trên đại dương cũng như các quy tắc quốc tế về đường bộ – đều được tuân thủ.”

Trong ngày thứ Hai, trước khi rời Việt Nam để đến Alaska kịp thời gian dự lễ tưởng niệm Biến Cố 11 Tháng 9, 2001, ông đã ký các thỏa thuận kinh doanh và quan hệ đối tác mới giữa hai nước, đồng thời bày tỏ lòng kính trọng tại lễ tưởng niệm người bạn và đồng nghiệp quá cố của ông, Nghị Sĩ John McCain (Cộng Hòa-Arizona), người đã bị cộng sản giam giữ trong nhà tù “Hanoi Hilton” trong thời chiến Việt Nam.

Tại Hà Nội, ông Biden đã gặp các lãnh tụ cộng sản gồm Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng, Thủ Tướng Phạm Minh Chính, và Chủ Tịch Nước Võ Văn Thưởng.

Đôi bên đã trao đổi về việc tăng cường ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam. Tổng Thống Biden đã nói rõ cam kết của chính phủ Hoa Kỳ về một Thái Bình Dương rộng mở, không nằm dưới quyền kiểm soát của bất cứ quốc gia nào.

“Thông điệp của tôi hôm nay khá đơn giản. Hãy tiếp tục phát huy,” ông Biden nói với các giám đốc công ty hàng đầu tại tiệc ăn trưa có mặt Chủ Tịch Nước Võ Văn Thưởng. “Chúng ta cần phát triển và thúc đẩy sự hợp tác.”

 Các giám đốc điều hành của các công ty hàng đầu của Hoa Kỳ và Việt Nam trong lãnh vực bán dẫn, công nghệ và hàng không đã gặp nhau để tìm sự hợp tác kinh doanh. Ông Joe Biden đã chứng kiến ​​những thỏa thuận mới về máy bay và AI (trí tuệ nhân tạo).

Các lãnh đạo của Google, Intel, Amkor, Marvell, GlobalFoundries, và Boeing đã tham dự Hội Nghị Đổi Mới Việt-Mỹ & Hội Nghị Thượng Đỉnh Đầu Tư.

Từ Việt Nam, có giám đốc điều hành của các công ty lớn như VinFast, Vietnam Airlines, công ty công nghệ FPT, MoMo, ví điện tử lớn nhất Việt Nam về số người dùng, công ty internet VNG.

Ông Biden nhắc lại tại cuộc gặp rằng hai nước đang tăng cường hợp tác trong lãnh vực điện toán đám mây, chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, đồng thời nhấn mạnh Việt Nam rất quan trọng đối với nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng.

Việt Nam được cho là có trữ lượng đất hiếm ước tính lớn thứ hai thế giới, được sử dụng trong xe điện và quạt gió.

Hôm Chủ Nhật, ông Biden nhấn mạnh mong muốn của Hoa Kỳ là nhằm tăng cường vai trò toàn cầu của Việt Nam, đặc biệt trong lãnh vực sản xuất chip điện tử khi Hoa Kỳ đang tìm cách giảm mức độ rủi ro liên quan đến Trung Quốc trong ngành này, gồm cả xung đột thương mại và căng thẳng về Đài Loan.

Các thỏa thuận được Tòa Bạch Ốc công bố trong chuyến đi gồm việc Vietnam Airlines mua 50 máy bay phản lực Boeing 737 Max, trong một thỏa thuận mà họ cho biết trị giá $7.8 tỷ mỹ kim.

Tòa Bạch Ốc cũng công bố kế hoạch của Microsoft nhằm tạo ra một “giải pháp dựa trên AI mang tính sáng tạo phù hợp với Việt Nam và các thị trường mới nổi.”

Nvidia cũng sẽ hợp tác với FPT, Viettel và Tập Đoàn VinGroup, công ty mẹ của VinFast, về AI tại quốc gia này.

Tòa Bạch Ốc cũng nhấn mạnh số lượng đầu tư liên quan đến chip của các công ty Mỹ tại Việt Nam, gồm kế hoạch của Marvell và Synopsys để xây dựng các trung tâm thiết kế chip tại Việt Nam.

Một nhà máy mới của Amkor trị giá $1.6 tỷ mỹ kim gần Hà Nội chuyên lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm chip sẽ bắt đầu hoạt động vào tháng 10.

Giá trị đầu tư ngang bằng với nhà máy lắp ráp chip trị giá $1.5 tỷ của Intel ở miền Nam Việt Nam – nhà máy lớn nhất thế giới của công ty. Nguồn cho biết đầu năm nay rằng nó có thể được mở rộng.

Honeywell của Mỹ sẽ hợp tác với đối tác Việt Nam để khởi động dự án thí điểm phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng pin đầu tiên của Việt Nam.

Ngoại Trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Bộ Trưởng Đầu Tư Việt Nam Nguyễn Chí Dũng chủ trì cuộc gặp, sau đó là thảo luận với ông Biden và Thủ Tướng Phạm Minh Chính.

Ông Biden đến Việt Nam vào Chủ Nhật và gặp Nguyễn Phú Trọng, tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam. Trọng chính thức tuyên bố Việt Nam đã nâng Hoa Kỳ lên vị thế ngoại giao cao nhất, đối tác chiến lược toàn diện. Ông Biden cho biết sự thay đổi này chứng tỏ quan hệ song phương đã phát triển đến mức cao kể từ “quá khứ cay đắng” của Chiến Tranh Việt Nam.

Đồng thời, ông Biden nhấn mạnh rằng chuyến thăm kéo dài khoảng 24 giờ của ông không phải nhằm mục đích khơi mào một “chiến tranh lạnh” với Trung Quốc mà là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm cải thiện sự ổn định toàn cầu bằng cách xây dựng các mối quan hệ trên khắp Á Châu, gồm cả với Việt Nam, ở mức độ cao nhất vào thời điểm căng thẳng với Bắc Kinh.

Trước khi rời Hà Nội, ông Biden đã đến thăm Đài Tưởng Niệm Cố Nghị Sĩ John Sidney McCain III. Trong thời nội chiến Việt Nam, ông McCain là trung úy Hải quân 31 tuổi, lái máy bay Skyhawk và bị bắn rơi. McCain nhảy dù ra khỏi máy bay và hạ cánh xuống một hồ nước ở Hà Nội. Ông bị gãy hai tay và một chân, bị một đám đông giận dữ kéo lên khỏi mặt nước, bị đánh đập và dí lưỡi lê, sau bị nhốt trong ngục tù “Hanoi Hilton,” bị hành hạ, đánh đập suốt mấy năm trước khi được thả về Mỹ.

Bất chấp kinh nghiệm đau thương ở Hà Nội, ông McCain là người ủng hộ mạnh mẽ việc khôi phục quan hệ ngoại giao với chế độ đã ngược đãi ông rất nặng nề.

Trong bữa tiệc trưa hôm thứ Hai, Tổng Thống Biden nói rằng ông nhớ McCain. Ông ca ngợi McCain và cựu Nghị Sĩ John Kerry vì đã đóng những vai trò quan trọng trong “vòng tiến bộ 50 năm” của hai quốc gia. Biden nói, “Nơi có bóng tối, các bạn đều tìm thấy ánh sáng.

Tòa Bạch Ốc cho biết ông Biden đã để lại một trong những đồng xu kỷ niệm của ông tại đài tưởng niệm trước khi rời nơi đây.