Bài TOM
Có thể nói mùa hè là mùa nhát làm, nhát ăn nhất trong bốn mùa, nắng nóng, chán ăn, mệt mỏi, chỉ muốn uống nước, cứ tới bữa ăn thì trông sao đừng gọi mình ăn cho nó khỏe. Nhưng mà tránh làm sao được, đốn được thì vác được chứ, đã nấu lên rồi mà không ăn, chỉ mời người khác ăn thì ai mà chịu! Thú thực là mùa nắng nóng, việc thiết kế một bữa ăn để bắt mắt và đưa cơm thật là khó. Thế nhưng có món củ cải trắng kho thịt ba chỉ cộng với một bát canh trên mâm cơm lại là chuyện khác.
Thường thì trong mâm cơm có thêm canh, trong trường hợp mâm cơm có thêm món củ cải trắng kho thịt ba chỉ, thì chỉ cần có thêm bát rau muống luộc và một bát nước rau muống vắt chanh cho chút muối, một chén nước mắm chanh đường ớt tỏi để chấm rau muống là đủ rồi, không cần thêm món gì đâu.
Trong trường hợp khác, nếu nhà có món me ngào thì lặt rau muống lấy cọng, bỏ bớt lá, bắc nồi nước sôi, cho me ngào vào, cho chút nước mắm và đợi nước sôi, cho rau muống vào làm canh chua để ăn kết hợp, có người cho thêm cá cơm khô vào nước me ngào, sau đó cho rau muống vào khi nước đủ sôi. Những lúc vậy chỉ cần bát canh chua rau muống me ngào cộng với bát củ cải trắng kho thịt ba chỉ là đủ.
Những ngày hè nắng nóng, có lẽ không xứ nào nóng hơn Phan Rang, Ninh Thuận nếu như nhìn theo địa lý bởi vùng này nằm trong vành đai xích đạo, thế nhưng còn một tỉnh khác cũng nóng không kém, đó là Quảng Trị, nơi tiếp xúc với gió Lào nặng nhất, cứ đến mùa nắng thì không khí cứ như có thêm một thứ gì đó khiến cho da bỏng rát, và cái cảm giác nhát ăn ở xứ này là có thật. Thường thì mùa mưa, người Quảng Trị có món đặc sản lá sắn (củ mì) muối, cách muối giống như dưa cải hay lá đu đủ muối của người Mường. Loại lá sắn muối này kho với cá sẽ rất bắt cơm, nhưng phải là mùa mưa kia, chứ mùa nắng thì chịu!
Lần đó tôi đi Quảng Trị làm phim, lên Khe Sanh, Hướng Hóa theo đường 9 Nam Lào, đây là cung đường nổi tiếng thời chiến tranh, đặc biệt là hai chiến cuộc Mậu Thân 1968 và Mùa Hè Đỏ Lửa 1972, trên con đường này không biết bao nhiêu là xác người, đến thời bình, đi lại trên con đường này vẫn còn rờn rợn. Tôi vào một bản của người Vân Kiều để làm phim về họ, khi xong phim thì trời nhá nhem tối, lúc ấy tôi đi một mình, một xe, chủ nhà mời tôi ở lại dùng cơm và hứa sẽ đi cùng tôi xuống Đông Hà, sau đó tôi “cho tiền” (lời của anh) để anh bắt xe ôm quay về nhà. Nghe anh đi cùng thì tôi rất mừng, nhưng nếu không ở lại ăn cơm thì thành ra để anh đi bụng đói, mà không chừng gây mất thiện cảm, vì anh rất nghèo…
Cuối cùng, tôi bấm bụng ngồi vào mâm cơm, đương nhiên khi ngồi vào rồi thì phải thuận theo gia chủ, tôi ngồi ăn. Thú thực là rất khó cho tôi lúc đó, thế nhưng rồi mọi thứ lại bất ngờ, chủ nhà dọn cơm, dọn ra một bát canh rau muống me ngào và một bát củ cải trắng kho thịt ba chỉ. Tôi hơi ngạc nhiên vì thấy món ăn tương đối “sang trọng” so với đời sống của gia đình này. Như hiểu được ý nghĩ tôi, chủ nhà giải thích, “Đây là món rất ngon, gia đình tôi chuẩn bị để đãi anh, chứ bình thường ăn cơm với mắm kho, rau luộc, để tiền cho các cháu mua sách vở.”
Lời của anh khiến tôi mạnh tay gắp một lát củ cải và một lát thịt heo để anh vui. Nhưng thú thực món ăn rất là ngon, chén canh cũng rất ngon. Tôi biết, để chuẩn bị bữa cơm như vậy, gia đình phải thắt lưng buộc bụng lắm. Đương nhiên là khi ra về, tôi có biếu họ chút tiền để họ mua sách vở cho các con…
Về đến nhà, tôi kể lại chuyện gia đình Vân Kiều với bà xã, nàng cũng chia sẻ thêm với tôi một ít hiểu biết về đời sống người Vân Kiều cũng như nguy cơ đồng huyết của họ. Bởi sau khi các tộc người thiểu số phía Bắc, đặc biệt là Pa Kô và Vân Kiều bị kết nghĩa làm con nuôi của lãnh tụ Hồ Chí Minh thì họ phải khai sang họ Hồ hoàn toàn, dần dà mất gốc và hôn nhân giữa họ Hồ gặp họ Hồ diễn ra mọi nơi, vì cứ là Vân Kiều hay Pa Kô đều mang họ Hồ. Và nàng cũng nói cho tôi biết là món củ cải trắng kho thịt ba chỉ vốn là món ăn quá sang trọng, quá đặc biệt của người Vân Kiều thời xưa, chắc chủ nhà phải thương và quí lắm mới đãi tôi món này.
Nghe tôi nói món này ấn tượng, nàng cũng kho cho tôi một bát củ cải trắng với thịt ba chỉ, đương nhiên có kèm theo bát canh rau muống me ngào. Cách nấu canh rau muống me ngào thì tôi đã nói ở trên. Chỉ xin giới thiệu với quí vị cách kho củ cải trắng với thịt heo ba chỉ. Đây là cách chế biến: Hai lạng thịt heo ba chỉ, rửa sạch với nước muối loãng, để ráo, xắt lát mỏng. Ướp thịt với một ít tiêu, hành giã nhuyễn, một chút nước mắm và xíu xíu đường. Trong thời gian chờ thịt ngấm gia vị, rửa sạch củ cải và xắt lát mỏng tầm nửa centimet. Phi thơm 1 muỗng dầu ăn, cho thịt vào đảo đều, xào chín, tiếp đó cho củ cải vào trộn đều, xào cùng thịt tầm 1 phút, cho thêm nửa chén nước sôi vào, đậy nắp, nấu chín thêm tầm 7 phút nữa là đã có món củ cải trắng với thịt ba chỉ.
Kính chúc quý vị có một bữa ăn vui vẻ bên gia đình và bạn bè!