BẮC KINH – Ả Rập Saudi và Iran đã đồng ý thiết lập lại quan hệ ngoại giao sau 7 năm thù địch, trong một thỏa thuận giữa hai kỳ phùng địch thủ và sẽ mang lại thay đổi rộng lớn đối tại Trung Đông.

Riyadh và Tehran đang có kế hoạch mở lại các tòa đại sứ trong vòng hai tháng trong một thỏa thuận do Trung Cộng làm trung gian, Ả Rập Saudi và Iran cho biết trong một tuyên bố chung sau cuộc hội đàm ở Bắc Kinh hôm thứ Sáu.

Họ cũng có kế hoạch thực hiện lại hiệp ước an ninh đã ký cách đây 22 năm, theo đó cả hai bên đồng ý hợp tác chống khủng bố, buôn lậu ma túy và rửa tiền, cũng như khôi phục thỏa thuận thương mại và công nghệ từ năm 1998.

Tuyên bố hôm thứ Sáu cũng là một thắng lợi ngoại giao của Trung Quốc tại vùng Vịnh từ lâu đã được coi nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Hoa Kỳ. Sự thỏa thuận xảy ra khi chính quyền Biden muốn giành quyền lợi ở Trung Đông bằng cách thương lượng cho một hiệp ước bình thường hóa giữa Israel và Ả Rập Saudi.

Theo truyền thông quốc gia Iran, các cuộc đàm phán đã diễn ra kể từ thứ Hai, ngày 6 tháng 3, tại Bắc Kinh giữa người đứng đầu cơ quan an ninh quốc gia Iran Ali Shamkhani, cố vấn hội đồng an ninh quốc gia Ả Rập Saudi ông Mosaed Bin Mohammad Al-Aiban và Ngoại Trưởng Vương Nghị của Trung Cộng.

Video về buổi lễ ký kết được truyền thông Iran phát sóng cho thấy các quan chức ngồi xung quanh các bàn đối diện với cờ Ả Rập Saudi, Iran và Trung Cộng xung quanh họ.

“Chúng tôi sẽ tiếp tục đóng vai trò mang tính chất xây dựng trong việc xử lý đúng đắn các vấn đề điểm nóng trên thế giới ngày nay, phù hợp với mong muốn của tất cả các nước và thể hiện trách nhiệm của chúng tôi với tư cách là một nước lớn,” ông Vương Nghị nói và cho biết thêm rằng Chủ Tịch Tập Cận Bình đã ủng hộ điều đó ngay từ đầu.

Gợi ý đến ảnh hưởng của Mỹ, Vương Nghị nói rằng “thế giới không chỉ giới hạn trong vấn đề Ukraine” đồng thời nhấn mạnh rằng số phận của Trung Đông nên được quyết định bởi người dân Trung Đông.

Tuyên bố chung cho biết: “Các ngoại trưởng của hai nước sẽ gặp nhau để thực hiện quyết định này và đưa ra những thỏa thuận cần thiết cho việc trao đổi đại sứ. Hai bên đồng ý tôn trọng chủ quyền và không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.”

Trước đó Ả Rập Saudi và Iran đã tổ chức các cuộc đàm phán nhằm hòa giải ở Oman và Iraq.

Riyadh đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Tehran vào năm 2016 sau khi những người biểu tình Iran xông vào đại sứ quán Ả Rập Saudi ở thủ đô Iran sau vụ hành quyết một giáo sĩ Shi’ite ở Ả Rập Saudi. Kể từ đó, đôi bên đã tiến hành một cuộc chiến tranh ủy nhiệm lôi kéo một số quốc gia láng giềng, đưa khu vực này đến gần hơn với chiến tranh.

Tại Yemen, hai quốc gia đã ủng hộ các phe đối lập trong cuộc nội chiến mà Liên Hiệp Quốc mô tả là một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo tệ hại nhất thế giới. Từ đó, phiến quân Houthi đã bắn hỏa tiễn vào cả Ả Rập Saudi và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, nhắm vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ quan trọng đối với nền kinh tế của họ.

Tuy nhiên, Ả Rập Saudi đã tham gia vào các cuộc đàm phán trực tiếp với Houthis và một lệnh ngừng bắn không chính thức dường như đang được duy trì.

Ngoại Trưởng Hossein Amir-Abdollahian của Iran ca ngợi thỏa thuận này và cho biết Tehran sẽ đẩy mạnh các nỗ lực ngoại giao trong khu vực.

“Mối quan hệ của Iran và Ả Rập Saudi trở lại bình thường khiến hai nước, khu vực và thế giới Hồi giáo mạnh mẽ hơn,” Amir-Abdollahian viết trên Twitter hôm thứ Sáu.

Tehran ngày càng thấy mình bị cô lập trên chính trường quốc tế. Các cuộc đàm phán nhằm khôi phục hiệp ước hạt nhân năm 2015 của Iran với các cường quốc thế giới đang bị tê liệt và quan hệ với các quốc gia Tây Phương bị căng thẳng hơn nữa do cuộc đàn áp tàn bạo của Cộng Hòa Hồi Giáo đối với các cuộc biểu tình bắt đầu vào tháng 9 năm ngoái.

Đồng minh quốc tế chính của Iran là Nga mà Nga hiện đang bận tâm với cuộc chiến ở Ukraine, trong khi Trung Cộng, đồng minh khác của Iran, gần đây đang ve vãn đối thủ không đội trời chung của Tehran là Saudi Arabia.

Ông Hussein Ibish, một học giả thường trú cao cấp tại Viện Các Quốc Gia Vùng Vịnh Ả Rập ở Washington, cho biết, “Đối với Ả Rập Xê Út, việc nối lại quan hệ với Iran là một phần quan trọng trong cuộc tấn công ngoại giao lớn trên mọi mặt trận. Giống như Ả Rập Saudi bình thường hóa quan hệ với Iran, điều đó tạo ra một khuôn khổ để cuối cùng, có lẽ, cũng bình thường hóa với Israel.”

Ibish nói, “Thỏa thuận đạt được ở Bắc Kinh là rất quan trọng đối với Trung Cộng và sự trỗi dậy của nước này với tư cách là một bên tham gia ngoại giao và chiến lược ở Vùng Vịnh. Điều này dường như công nhận vai trò độc nhất của Trung Cộng trong việc có thể làm trung gian cho các mối quan hệ giữa Tehran và Riyadh, bước vào một vị trí mà trước đây đã bị chiếm giữ bởi các nước Âu Châu, nếu không phải là Hoa Kỳ, và điều này sẽ đặc biệt làm Washington không hài lòng.”

Sự hòa giải diễn ra khi Trung Cộng mở rộng phạm vi ngoại giao trong thế giới Ả Rập. Vào tháng 12, Chủ Tịch Tập Cận Bình đã được chào đón niềm nở tại Riyadh trong một buổi lễ xa hoa như một phần của chuyến thăm quy tụ 14 nguyên thủ quốc gia Ả Rập. Cuộc tiếp đón đó diễn ra chỉ vài tháng sau cuộc gặp tương đối kín tiếng, lạnh lùng với Tổng Thống Hoa Kỳ Joe Biden, người có mối quan hệ lạnh nhạt với Ả Rập Saudi.

Ông Sanam Vakil, nhà nghiên cứu cao cấp của chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại tổ chức tư vấn Chatham House ở London, cho biết, “Vai trò trung gian của Trung Cộng rất ấn tượng và có thể báo trước một lập trường ngoại giao táo bạo hơn.

“Nhưng chúng ta nên thận trọng trong việc phóng đại ý định của Bắc Kinh. Thỏa thuận mang nhiều lợi ích hơn về cho Trung Quốc trong khu vực. Trung Cộng đã tập hợp hai tay chơi lớn về kinh tế và chính trị trong khu vực, nhằm mục đích giảm căng thẳng khu vực và tạo điều kiện cho Trung Cộng tham gia kinh tế nhiều hơn với cả hai quốc gia.”

(Nguồn CNN)