Những ruộng trồng cà-rốt tại thung lũng khô cằn New Cuyama, California mùa hè 2019. (Jw4nvc/ Wikimedia Commons)
New Cuyama là một thị trấn nhỏ cách Los Angeles 100 dặm (161 km) về phía tây bắc. Mới đây cư dân của thị trấn này đã bị hai công ty trồng củ cà-rốt lớn nhất Hoa Kỳ, là Grimmway Farms và Bolthouse Farms, kiện về quyền bơm nước ngầm. Họ phản đối bằng cách dán các bảng dọc đường kêu gọi “tẩy chay cà-rốt” và “Đứng về phía Cuyama”.
Từ lâu, nước ngầm là một trong những nguồn tài nguyên quý giá và gây tranh cãi nhất ở California, một tiểu bang trồng cấy nhiều nhất Hoa Kỳ. Vụ kiện này sẽ là một trận chiến bắt đầu cho một làn sóng kiện tụng liên quan đến nước.
Trong nhiều năm, California không quản lý nước ngầm, cho phép nông dân cũng như người dân khoan giếng và lấy nước tự do. Nhưng từ năm 2014, trước tình hình hạn hán trầm trọng và việc khai thác nước ngầm quá nhiều khiến đất ở một số nơi bị lún, mọi việc đã thay đổi.
Luật mới của tiểu bang yêu cầu các cộng đồng phải thành lập các cơ quan địa phương để giữ gìn mạch nước ngầm bền vững, có nhiệm vụ phát triển các kế hoạch (phải được tiểu bang phê chuẩn) về cách quản lý vùng chứa nước của họ hướng đến tương lai. Các vùng nước bị khai thác nhiều nhất, gồm lưu vực của Cuyama, nằm trong số những lưu vực đầu tiên làm như vậy với mục tiêu giữ được mức nước bền vững vào năm 2040. Các vùng có mức độ ưu tiên cao và trung bình đang theo sau.
Tranh chấp ở Cuyama và những nơi khác dẫn đến một loạt vụ kiện buộc các cộng đồng phải ra tòa để chủ tài sản có thể bảo vệ quyền của mình đối với tài nguyên dưới mặt đất. Tại lưu vực Oxnard và Pleasant Valleys, người trồng trọt đã khởi kiện do thiếu sự đồng thuận trong việc phân bổ bơm nước. Tại Hạt San Diego, một khu cấp nước đã đệ đơn kiện và đạt thỏa thuận khoảng một năm sau đó.
Khi nhiều khu vực bắt đầu đưa ra các qui luật chặt chẽ hơn về nước ngầm, sẽ có nhiều vụ kiện tương tự như trên xảy ra.
Ngay từ đầu, hai công ty Grimmway và Bolthouse đã tham gia vào việc thành lập cơ quan và kế hoạch duy trì nước ngầm tại địa phương. Trang trại của họ nằm ở khu bị khai thác nhiều nhất của lưu vực và cả hai công ty cho biết họ đã tuân theo mức cắt giảm được chỉ định. Nhưng họ cho rằng những người trồng trọt khác đang được cho qua và muốn tòa án tạo ra một giải pháp công bằng hơn để giảm việc bơm nước trên khắp lưu vực, không chỉ trên đất của họ.
Grimmway, công ty đã trồng cà-rốt ở Cuyama trong hơn ba thập niên, hiện chỉ trồng chưa đến một phần ba diện tích 20 dặm vuông của họ (52 km vuông) và đã lắp đặt nhiều vòi phun hiệu quả hơn để tiết kiệm nước. Nhận thấy mực nước ngầm giảm và chi phí bơm nước tăng cao, công ty bắt đầu trồng cà-rốt ở các tiểu bang khác nhưng không có kế hoạch rời khỏi Cuyama. California từng bỏ mặc việc kiểm soát nước nhưng việc này đang thay đổi. Công ty đã cắt giảm lượng nước sử dụng ở Cuyama và hy vọng sẽ ở lại đó lâu dài. Các công ty trên từng làm việc với người dân trong thị trấn, nhưng giờ thì không còn nữa.
Nhiều người tại Cuyama lo lắng về số nước họ cần để đánh răng, giặt quần áo và làm vườn. Cơ quan cung cấp nước phục vụ các ngôi nhà trong thị trấn cho biết giá nước đang tăng để trang trải chi phí pháp lý. Khu học chánh, nơi đang cố gắng duy trì để 185 học sinh có thể đến trường tại địa phương, đang phải gánh chịu những hóa đơn pháp lý bất ngờ. Không có nước thì không có trường học.
Trước khi có luật nước ngầm của tiểu bang, hầu hết các vụ kiện về nước ngầm đều được đệ trình ở Nam California, nơi việc xây cất gây thêm áp lực lên tài nguyên nước. Các chuyên gia pháp lý cho rằng sẽ có nhiều vụ kiện hơn ở những khu vực mà nông dân đang bị buộc phải cắt giảm bơm nước.
Hầu hết cà-rốt của Hoa Kỳ được trồng ở California và người tiêu thụ đòi hỏi có cà-rốt “baby” ăn quanh năm. Khí hậu của tiểu bang lý tưởng để trồng trọt và cà-rốt là một trong 10 mặt hàng nông sản hàng đầu của California, trị giá $1.1 tỷ mỹ kim vào năm ngoái.